Historia

RYS  HISTORYCZNY KOŚCIOŁA  PARAFIALNEGO W  PONIATOWIE

I.  PIERWSZY KOŚCIÓŁ W PONIATOWIE

Istnieje przypuszczenie, że pierwszy kościół w Poniatowie zbudowany został wkrótce po lokalizacji miasta, w pierwszej połowie XVI w. Inicjatorem  i fundatorem był Paweł Pomścibor z Chamska – dziedzic tamtejszych włości.

        Wizyta z roku 1598 informowała, że drewniany kościół jest pod wezwaniem św. Wawrzyńca. Podaje się, że miał malowane prezbiterium. W ołtarzu głównym znajdował się tryptyk z obrazem Najświętszej Marii Panny oraz świętych: Piotra i Wawrzyńca. Istniały także dwa renesansowe ołtarze boczne. Ten kościół (pierwszy z trzech) zniszczyli prawdopodobnie Szwedzi podczas najazdu na Polskę /1655-1657/. Należy dodać, że Poniatowo wówczas należało do parafii Chamsk, a kościół poniatowski był filią.

II.  DRUGI KOŚCIÓŁ W PONIATOWIE (1679 – 1805)

   Nową świątynię, drugą z kolei, wystawił w 1673 r. ksiądz Paweł Słabęcki, proboszcz z Chamska. Według W. Niżyńskiego w wydaniach „Sanktuaria Maryjne w Polsce” wymienia się datę 1643 rok. Był to niewielki drewniany kościółek, w którym został umieszczony obraz Matki Boskiej Bolesnej przywieziony – jak głosi tradycja – z Rzymu. Obraz ten został umieszczony w ołtarzu głównym. Dziewięć lat później /1682 r./ biskup Stanisław Całowański, sufragan i oficjał płocki, konsekrował kościół.

       Kościół wybudowany przez ks. P. Słabęckego był kościołem filialnym i nie miał swojego duszpasterza. W 1753 r. z polecenia biskupa płockiego zostaje oddelegowany do zakonu jezuickiego w Żurominie Imć ks. Mikołaj Kossowski. Kieruje on zakonem i jednocześnie obejmuje patronat nad kościołem w Poniatowie. W zapisach parafialnych można przeczytać:

 Ks. Mikołaj Kossowski w Żerominie rezyduje, msze święte i kazania we dni święte sam przez się lub inszego księdza odprawuje. Sakramentami swoich parafianów opatruje pilnie i żaden na jego bytności nie zszedł z tego świata bez sakramentów.

Taki stan rzeczy trwał aż do cudownych objawień i osiedlenia się w Poniatowie ks. Antoniego Fiedorowicza.

III. TRZECI KOŚCIÓŁ W PONIATOWIE

Po przedstawieniu rysu historycznego pierwszego i drugiego kościoła oraz całej parafii, nie można zaprzestać dalszego biegu faktów, ponieważ proces ten toczył się dalej. Dość bogatym materiałem faktograficznym są dokumenty świadczące o wizytacjach diecezjalnych. Zawierają one szereg informacji, dających możliwość poznania i śledzenia rozwoju kościoła i całej parafii Poniatowo.

         Wizytacja przeprowadzona 5 lipca 1817 r. potwierdza rozpoczęcie budowy kościoła w 1804 r. Stało się to dzięki staraniom ks. Antoniego Fiedorowicza i fundacji Adama Zalewskiego – dziedzica dóbr bieżuńskich. Inne publikacje podają, że Adam Zalewski był właścicielem majątku Poniatowo. W 1805 r. budowa została zakończona. Pewne jest też, że kościół poniatowski jest afiliowany do Chamska, ale czy był on wtedy kościołem parafialnym żadnej wiadomości nie ma. Pewne jest jednak, że kościół jest drewniany, wystawiony w roku 1805, konsekrowany przez Jana Mości Księdza Antoniego Luboradzkiego, sufragana i oficjała płockiego 12 maja 1807 roku.


CUDOWNY OBRAZ

Historia obrazu

           Obraz z Poniatowa namalowany był w stylu manierystycznym, ale z pewnymi elementami malarstwa renesansowego, a nawet gotyckiego. Wszystkie te cechy skłoniły historyków sztuki do stwierdzenia, że obraz wyszedł z warsztatu rodzinnego / nie mógł być więc przywieziony z Rzymu/, który działał prawdopodobnie w XVII wieku na terenie Mazowsza. Potwierdzeniem tej hipotezy są pewne podobieństwa z obrazami w stallach kościoła w Dobrzykowie, a pochodzących z nie istniejącej już świątyni sióstr norbertanek w Płocku.” Mimo tego, daje się do zrozumienia, że obraz ten jest wzorowany na kompozycjach rozpowszechnionych w tym czasie przez warsztat carraccich.

         Przez półtora wieku sytuacja ta nie uległa zmianie. Nastąpiło to pod koniec XVIII w. w wyniku cudownych objawień w Poniatowie. Faktem jest, że wieść o nadprzyrodzonych objawieniach bardzo szybko rozeszła się po okolicy i do Poniatowa napływać zaczęły liczne rzesze pielgrzymów. Były one tak wielkie, że zmusiły ówczesnego proboszcza w Chamsku, ks. Antoniego Fiedorowicza, do przeniesienia się do Poniatowa, gdzie zamieszkał na stałe.

          Pątnicy modlący się przed obliczem Maryi masowo przystępowali do sakramentu spowiedzi i Komunii Świętej. Wiemy o tym z dekretu, na mocy którego ks. A. Fiedorowicz otrzymał do pomocy wikariusza, mimo że parafia była stosunkowo mała i dotychczas wystarczała w niej jednoosobowa obsada duszpasterska. Również mały kościółek nie mógł pomieścić wszystkich wiernych.

          W związku z objawieniami postanowiono założyć księgę cudów. Nosi ona tytuł: „Zebranie Łask y Cudów Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Kościele Poniatowskim doznanych od Ludzi odwiedzających y Jey Opiece się ofiarujących, którzy wyznali przy świadkach y w czasie zaprzysiąc się oświadczaią”.

Księga ta zachowała się i do dziś przechowywana jest w Archiwum Parafialnym w Poniatowie. Możemy w niej przeczytać setki zeznań o objawieniach. Szereg opisów cudownych zdarzeń i łask doznanych za przyczyną Maryi dotyczy lat 1797-1808.

          Najstarszy zapis pochodzi z 11 października 1797 r. i dotyczy zeznań niejakiego Michała Łowińskiego, który stwierdził, iż dostrzegł szczególną jasność bijącą z gwiazd nad obliczem Matki Najświętszej. Następne wpisy dotyczą tego samego zjawiska, dopiero później mowa jest o cudownych uzdrowieniach.

Opis obrazu

       Obraz Matki Bożej Bolesnej jest namalowany na trzech złączonych ze sobą deskach (prawdopodobnie lipa lub grusza) o wymiarach 136 x 85,5 cm, przy czym całość ma kształt sześcioboku umieszczonego w owalnych ramach. Datę powstania malowidła historycy sztuki określają na pierwszą połowę XVII w., tj. przed rokiem 1645. Autor malowidła nieokreślony.

Opis ikonograficzny

    Obraz przedstawia scenę po zdjęciu Chrystusa z krzyża. Matka Boska, siedząca na skale, trzyma na kolanach ciało zmarłego Syna. Głowa Jej jest lekko odwrócona w lewo, zapłakane oczy wzniesione ku górze. Ten gest rozpaczy podkreśla lewa ręka zgięta w łokciu z otwartą dłonią uniesioną jak do modlitwy.

      Twarz Matki Boskiej o rysach nieco zbyt wyrazistych, wypukło osadzone ciemnobrązowe oczy, wydatny nos i wargi, podbródek wąski, szyja i ramiona okrągłe. Rozchylone usta ukazują równe, białe zęby, włosy jasnobrązowe, nakryte jasnobrunatną chustą, okalającą dekolt i przerzuconą przez lewe ramię.

     Ubrana jest w czerwoną suknię z rękawami, przewiązaną w talii przepaską w kolorze jaskrawej zieleni. Na suknię narzucony ma granatowy płaszcz, spływający z ramion miękkimi fałdami, jedna bardzo głęboka podkreśla linię lewej ręki, drugi koniec widoczny jest poniżej głowy Chrystusa. Widoczna spod sukni prawa stopa Marii obuta jest w brązowy but o zaokrąglonym przodzie /typ chodaka/.

     Ukośnie do siedzącej Marii, na Jej kolanach, skierowanych w lewą stronę, ułożone jest na białym płótnie ciało Chrystusa, okryte białą przepaską na biodrach. Jego głowa, podtrzymywana prawą ręką Matki Boskiej, opadła ciężko na prawe ramię, lewe uniesione jest ukośnie w prawo, ręce bezwładnie opuszczone pionowo w dół. Tors esowato zgięty, nogi lekko ugięte w kolanach, ułożone w kierunku prawego dolnego narożnika. Z ran na głowie, dłoniach i w prawym boku spływają strużki jasnoczerwonej krwi. Linię nóg podkreślają obfite fałdy białej tkaniny rozścielonej poziomo u dołu na ziemi z widocznymi zarysami skał i trawy. Tło w górnej połowie jest naturalne w kolorze ciemnoszarym.

        Mimo zwyczajowo przyjętej nazwy obrazu brak jest w jego treści elementów typowych dla ikonograficznego przedstawienia Matki Boskiej Bolesnej, tj. mieczy przebijających Jej serce. Przedstawienie to, choć bliższe typowi Piety, różni się jednak ułożeniem twarzy Matki Boskiej, która zwykle skierowana jest na Syna, w tym przypadku wyraża rozpacz i modlitwę błagalną, ale skierowana jakby ku niebu. Styl obrazu manierystyczny, ale o dużym zabarwieniu renesansowym, nawet z akcentami gotyckimi /esowate fałdy płaszcza Marii i tkaniny w dolnej partii/. Namalowany poprawnie, nawet z rozmachem, jednak niektóre partie potraktowane są zbyt szkicowo /pejzaż w tle, modelunek fałd/.


Ołtarz główny w którym znajdował się obraz Najświętszej Panny Bolesnej z sukienką koprową i koronami żółtymi tak Najświętszej Panny, jak i u Pana Jezusa. Namalowany został na płótnie w I połowie XVII w. Później otrzymał sukienkę z blachy srebrnej, pozłacanej, z wbitym w pierś sztyletem (jako wotum). Chrystus ma z blachy srebrnej koronę i perizonium.

           Obraz był zasuwany. Na zasuwie był obraz Pana Jezusa przedstawiający zdjęcie z Krzyża

Na osi obrazu Krzyż, z którego zdejmowane jest ciało Chrystusa, podtrzymywane za ramiona przez św. Nikodema i Józefa z Arymatei, zaś pod nogi przez św. Jana Ewangelistę, stojącego z lewej strony obrazu.
Z prawej strony widać postać Matki Boskiej, stojącej z dłońmi splecionymi i opuszczonymi w dół. W piersi Matki Boskiej tkwi sztylet. Matka Boska jest w różowej sukni, szafirowym płaszczu i żółtawym maforium. Św. Jan w zielonej szacie i czerwonym płaszczu. Józef z Arymatei w brązowym płaszczu. Ciało Chrystusa sino-szare.


Duszpasterze parafii

ProboszczData pracyWikariuszData pracy
Antoni Fiedorowicz 1782 – 1830 Nazwisko i imię nieznane. Pracował od 1782r. Od 1782 r.
Kazimierz Pomirsa   1830 – 1861 Brak danych Brak danych
Sławomir Piotr Kolpiński   1861 – 1896 Władysław Melcher 1861 – 1896
Władysław Melcher 1896 – 1906 Brak danych Brak danych
Franciszek Jagodziński   1906 – 1926Znane jest imię Mikołaj Brak danych
Michał Skupieński   1926 – 1950Stanisław Borniński 1938 – 1940 zamordowany
w Mauthausen
Apolinary Morawski   1950 – 1964Wacław Grzybowski
Tadeusz Lipowski
Henryk Rochowicz
1960-1962
1962-1965
1966-1969
Zenon Kawiecki   1964 – 1973 Kazimierz Szymański Zygmunt Karp 1969 – 1973
1973 – 1974
Józef Manista   1973 – 1987Andrzej Więckowski
Henryk Lubański Andrzej Niesłuchowski
Ireneusz Żurawski
Zdzisław Witkowski
1974 – 1975
1975 – 1976

1976 – 1977
1977 – 1980
1980 – 1986
Jan Tuszyński 1987 – 1996Jan Peła
Krzysztof Kosewski
1986 – 1992
1992 – 1996
Henryk Bysiak   1996-2014Waldemar Smulski
Marek Dyga Krzysztof Błaszczak
Zbigniew Milczarek
Jarosław Kłosowki
1996 – 2000
2000 – 2003
2003 – 2004
2004 – 2006
2006 – 2008
Krzysztof Stępniak   od 2014   Krzysztof Szuliński
Arkadiusz Sikorski
Krystian Bartnicki
Jarosław Kowalczyk  
2008 – 2016
2016 – 2018
2018 – 2020
od 2020 –